Autorka witryny:
Magdalena Stempska

Konsultacja materiałów: Małgorzata Borcz,
Elżbieta Wiśniewska

PUBLIKACJE 2004

<<< powrót do listy publikacji

Korzystamy z encyklopedii. Rodzaje encyklopedii i ich budowa.

Scenariusz lekcji z edukacji czytelniczej i medialnej w Szkole Podstawowej nr 3 w Toruniu. Klasa IV.

Cele:
Uczeń potrafi

• dobrać właściwie wydawnictwo informacyjne do poszukiwanej informacji,
  
• zapamiętać podział encyklopedii, budowę i zasady korzystania z encyklopedii,
  
• rozumie znaczenie pojęć: źródło informacji, encyklopedia powszechna, ogólna, encyklopedie specjalne.

Metody:

• rozmowa kierowana,
• pokaz wydawnictw,
• objaśnienia nauczyciela,
• ćwiczenia praktyczne w grupach.

Pomoce:

• encyklopedie ogólne i specjalne,
• tablica z podziałem encyklopedii,
• definicja encyklopedii w formie puzzli dla grup,
• koperty z hasłami do ułożenia ich w kolejności alfabetycznej dla grup,
• kartki z poleceniami wyszukania danego hasła w encyklopediach dla grup,
• notatka z lekcji dla każdego ucznia do wklejenia do zeszytu.

Przebieg lekcji:

I. Wprowadzenie do tematu lekcji - wypowiedzi uczniów.
1. Z jakich źródeł oprócz podręczników korzystacie w przygotowaniu się do lekcji?
2. Jakie macie w domu?
3. Z jakimi zetknęliście się w naszej bibliotece?
4. Kiedy z nich korzystacie?
Sformułowanie tematu na tablicy.

II. Sformułowanie definicji terminu - encyklopedia i wprowadzenie podziału encyklopedii.
1. Uczniowie odczytują tytuły encyklopedii wyłożonych na ławkach.
2. Nauczyciel poleca uczniom podzielić encyklopedie na dwie grupy.

Uczniowie mają do dyspozycji następujące encyklopedie
Gr.1: Encyklopedia powszechna PWN - T.
         Encyklopedia powszechna PWN - T.3
         Encyklopedia powszechna PWN - T. 4
         Encyklopedia szkolna . Matematyka.

Gr.2: Encyklopedia popularna PWN
         Encyklopedia szkolna. Literatura i nauka o języku.
         Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. T.1

Gr.3: Encyklopedia popularna PWN
         Mała encyklopedia medycyny
         Encyklopedia biologiczna. T. 11

Gr.4: Encyklopedia powszechna PWN.- T.1
         Encyklopedia popularna A-Z
         Encyklopedia zdrowia
         Encyklopedia biologiczna. T. 7

Gr.5: Encyklopedia popularna A-Z
         Encyklopedia powszechna PWN- T.2
         Encyklopedia geografii: kraje i ludzie : Azja
         Encyklopedia geografii: kraje i ludzie : Australiav

Gr.6: Encyklopedia popularna A-Z
         Encyklopedia Polski
         Encyklopedia szkolna. Historia

Gr.7: Encyklopedia popularna A-Z
         Encyklopedia powszechna PWN.- T.3
         Wielka encyklopedia zwierząt

3. Podają własne definicje terminu - encyklopedia.

4. Układają w grupach puzzle z definicją terminu - encyklopedia i głośno ją odczytują;
Encyklopedia
Publikacja zawierająca ZBIÓR WIADOMOŚCI ze wszystkich dziedzin wiedzy, z kilku dziedzin lub jednej dziedziny.
Układ treści według kolejności alfabetycznej haseł lub rzeczowy (jak w podręczniku).

5. Nauczyciel poleca uczniom podzielić encyklopedie na dwie grupy
    - Uczniowie odpowiadają na pytanie: Czym różnią się te dwie grupy encyklopedii?
    - Nauczyciel zwraca uwagę na zakres wiadomości w poszczególnych grupach encyklopedii i wprowadza podział na:

III. Zapoznanie uczniów z podstawowymi zasadami korzystania z encyklopedii (encyklopedie o układzie alfabetycznym).

1. Zwrócenie uwagi na alfabetyczny układ haseł.

2. Zwrócenie uwagi na 2 i 3 literę hasła - ćwiczenie w grupach.
    - ułóżcie wg alfabetu następujące wyrazy - hasła
      Gr.1: kompot, kasztan, kolumna, kwadrat, Karkonosze
      Gr.2: rzęsa, rozpuszczalnik, ruda, repryza, repetycja, rabarbar
      Gr.3: ryż, rugi, rabat, radio, ryba, rubryka
      Gr.4: nurt, nereida, niedowład, nadciśnienie, niecka, nawyk
      Gr.5: zoologia, źdźbło, żyto, źródło, żyła
      Gr.6: ćma, cieplarnia, czułki, czop, cząber, corrida
      Gr.7: impresja, islam, idy, iluzjonista, izolatory

3. Wspólne odszukanie hasła : Jan Brzechwa.
    - zastanowić się pod jaką literą szukać wyjaśnienia hasła - który człon hasła jest ważniejszy,
    - zwrócić uwagę na wyraz w górnym prawym rogu - żywa pagina - jest to wyraz ułatwiający wyszukanie hasła, jest ostatnim wyrazem na danej stronie ( czasem można znaleźć żywą paginę w górnym lewym rogu lub tylko trzy początkowe litery hasła),
    - odczytanie hasła Brzechwa Jan - skróty - wyjaśnienie znajduje się w rozdziale "Objaśnienia wstępne" - zwrócić uwagę jakie jeszcze informacje można znaleźć w tym rozdziale ( objaśnienie znaków, spisy tablic, map),
    - zwrócić uwagę na zakres informacji o Brzechwie w encyklopedii 1-tomowe i wielotomowej.

4. Wspólne odszukanie hasła "brzegówka"
    - w wyjaśnieniu hasła znajduje się strzałka, która odsyła nas do wyjaśnienia wyrazu "jaskółki". Strzałka jest odsyłaczem,
    - jeśli w wyjaśnieniu hasła powtarza się to samo hasło - stosuje się skróty.

5. Podsumowanie : wymieńcie podstawowe zasady korzystania z encyklopedii.
    - zwracać uwagę na ułożenie haseł, na 2 i 3 literę hasła, na żywą paginę,
    - przy odczytywaniu treści korzystać z objaśnień skrótów we wstępie encyklopedii,
    - pamiętać o odsyłaczach,
    - przy wyszukiwaniu hasła wieloczłonowego zastanowić się, który wyraz jest najważniejszy,
    - w encyklopedii o układzie rzeczowym haseł korzystać ze spisów treści, indeksów.

6. Samodzielne ćwiczenia uczniów w grupach :
    - wyjaśnij podane hasło (uczniowie poszukują wyjaśnień w encyklopedii powszechnej i specjalnej)
      Gr.1: odcinek lub okrąg
      Gr.2: Maria Kownacka
      Gr.3: witaminy
      Gr.4: nikotyna
      Gr.5: Izrael
      Gr.6: Mieszko I
      Gr.7: orka

IV. Podsumowanie:
1. Co to jest encyklopedia?
2. Jakie rodzaje encyklopedii poznaliście?
3. O czym należy pamiętać przy korzystaniu z encyklopedii?

V. Notatka:
Nauczyciel poleca wkleić notatkę do zeszytu z zasadami korzystania z encyklopedii
Jak korzystać z encyklopedii:
1. Zapoznać się z UWAGAMI I OBJAŚNIENIAMI WSTĘPNYMI.
2. Zorientować się jaki jest UKŁAD TREŚCI : hasłowo alfabetyczny czy rzeczowy.
3. Dobrze znać ALFABET4. Wybrać WŁAŚCIWY TOM ( w wydawnictwie wielotomowym) na podstawie oznaczeń na jego grzbiecie.
5. Posługiwać się ŻYWĄ PAGINĄ.
6. Przy rzeczowym układzie posługiwać się SPISEM TREŚCI, INDEKSEM (skorowidzem).
7. Korzystać z WYKAZU SKRÓTÓW, OBJAŚNIEŃ ZNAKÓW, ODSYŁACZY.
8. Korzystać ze SPISU MAP I TABLIC.
UWAGA: tak samo korzystamy ze słowników.

Opracowała: Katarzyna Katryńska
Szkoła Podstawowa nr 3 w Toruniu

Partner serwisu: